Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΤΟΥ ΛΥΣΙΠΠΟΥΤο Γνωστότερο γλυπτό που χρησιμοποιείται για Σύμβολο
Ο Λύσιππος και ο Πραξιτέλης που δημιουργούν αυτή την εποχή (4ος αι. π.Χ., πρώτος αιώνας της ελληνιστικής τέχνης) επηρεάζουν με την τέχνη τους και συντελούν στην ανάπτυξη του ρεαλισμού. Ο Λύσιππος φημιζόταν για τη ζωντάνια των έργων του και με τα δικά του έργα τέθηκε για πρώτη φορά το ζήτημα της σχέσης του έργου με το μοντέλο, επομένως το ζήτημα του ρεαλισμού.Ο Λύσιππος ξεκίνησε την σταδιοδρομία του σαν απλός εργάτης του χαλκού. Μη έχοντας τα μέσα για να σπουδάσει στις σχολές της Συκυώνος (σήμερα Κιάτο), έμαθε την τέχνη της γλυπτικής μόνος του, το πραγματικό κολοσσιαίο άγαλμα, περίπου τριάμισι μέτρα ύψους ήταν τοποθετημένο στην Αγορά της Σικυώνος. Υπάρχουν αρκετά σωζόμενα αντίγραφα του Γλύκωνα, και ένα από αυτά ευρίσκεται στο Πίττι Πάλας της Φλωρεντίας, φέροντας το όνομα του Λύσιππου.
•Ο ΗΡΑΚΛΗΣ είναι αρχαίος μυθικός ήρωας γνωστός σε όλο τον ελλαδικό χώρο από την κλασική περίοδο μέχρι σήμερα. Θεωρείται η μετενσάρκωση της αέναης επιδίωξης του ανθρώπου να μοιάσει στην τελειότητα του πλάστη του. Για αυτό το λόγο ο ΗΡΑΚΛΗΣ συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που καθιστούν την υπόστασή του πράγματι ηρωική:
◦Γόνος θεών: Πατέρας του ο Δίας και μητέρα του η Αλκμήνη, ίσως η ομορφότερη θηλυκή παρουσία στην ελληνική μυθολογία.
◦Υψηλή παιδεία: Δάσκαλός του κατά κύριο λόγο υπήρξε ο Κένταυρος Χείρων, γνωστός για τη σκληρότητα που επιδείκνυε κατά την εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση των μαθητών του. Δάσκαλος της αρμονίας, της κίνησης και της μουσικής ο Λίνος, που δίδαξε στον ΗΡΑΚΛΗ τα απαραίτητα για εκείνη την εποχή (και άγνωστα στο πλαίσιο του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος) εφόδια για την ολοκλήρωση της πλάσης ενός ηρωικού και ατρόμητου χαρακτήρα.
◦Τέλεια γνώση της πάλης: Ο Κάστωρας κατά πολλούς ο ρητός διδάσκαλος των πολεμικών τεχνών προβλέποντας τον υψηλό και σημαντικότατο ρόλο που έμελλε να διαδραματίσει ο μαθητής του φρόντισε να διδάξει στον ΗΡΑΚΛΗ την αρμονική και συστηματική χρήση της σωματικής ρώμης, η οποία σε συνδυασμό με την πνευματική διδασκαλία του Λίνου, καθιστούσαν τον ΗΡΑΚΛΗ πραγματικά ανίκητο.
•Ο νεαρός ΗΡΑΚΛΗΣ, όμως, φαίνεται ότι από μικρός είχε προδιαγράψει τη δική του, ανεξάρτητη και μοναχική πορεία. Εμπιστεύθηκε από νωρίς τις ικανότητές του και δεν άργησε να αποτελεί πραγματικά έναν κίνδυνο για την κοινωνία των θεών και των ανθρώπων. Πολύ γρήγορα οι διδάσκαλοί του διαπίστωσαν ότι ο ΗΡΑΚΛΗΣ έμελλε να ακολουθήσει την πορεία που ο ίδιος ήθελε, αψηφώντας θεϊκούς χρησμούς και εντολές, ανθρώπινες παραινέσεις και διδαχές. Έτσι, αποτέλεσε τον «αναρχικό» της εποχής του μη διστάζοντας να προβεί ακόμη και σε αποτρόπαια εγκλήματα προκειμένου να πραγματοποιήσει τον στόχο του που δεν ήταν άλλος από το να αποδείξει ότι πράγματι ο συνδυασμός του πνεύματος, της ψυχής και της ρώμης μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο στην τελείωση.
Πολλές φορές το πάθος και η αγάπη του για τον άνθρωπο γεννούσε παράφορη οργή, η οποία ήταν αδύνατο να κοπεί. Σε τέτοιες περιπτώσεις ωθούνταν σε ωμές πράξεις βίας και σε αποτρόπαια εγκλήματα, όπως ο φόνος της συζύγου του Μέγαρα και όλων των παιδιών του. Ως εξιλασμό για το ανόσιο αυτό έγκλημα ο πατέρας του Δίας διά χρησμού τον καταδίκασε να προσφέρει τις υπηρεσίες του για διάστημα 12 χρόνων στον Ευρυσθέα, βασιλιά της Τίρυνθας, έμμεσα εξορίζοντας τον ΗΡΑΚΛΗ. Εκεί έμελλε να αποδείξει με τους άθλους του αυτό για το οποίο καταδικάσθηκε, την ανθρώπινη τελείωση. Μέσο αποτέλεσαν οι διάφοροι άθλοι του που πραγματοποίησε εκτελώντας εντολές του σκληρού και αδίστακτου Ευρυσθέα.
1.Εξόντωσε το φοβερό λιοντάρι της Νεμέας, γιατί του έκοβε το δρόμο. Τη δορά τους εικονίζεται να φορά σε διάφορα αρχαία έργα τέχνης.
2.Σκότωσε τη Λερναία Ύδρα, δράκοντα με εννέα κεφαλές που ζούσε στα έλη της λίμνης Λέρυας.
3.Ύστερα από επίπονη καταδίωξη, συνέλαβε τον Κάπρο του Ερυμάνθου και τον παρέδωσε στον Ευρυσθέα.
4.Το ίδιο έπραξε και με το ελάφι με τα χρυσά κέρατα και τα χάλκινα πόδια.
5.Εξολόθρευσε τις Στυμφαλίδες όρνιθες που τρέφονταν με τις σάρκες των κατοίκων της περιοχής και κυριαρχούσαν στο χώρο γύρω από την ομώνυμη λίμνη.
6.Μετά από σκληρή πάλη συνέλαβε ζωντανό και μετέφερε από την Κρήτη στις Μυκήνες το φοβερό ταύρο του Μίνωα.
7.Σε διάστημα μιας μόνο ημέρας καθάρισε τους στάβλους του Αυγεία από τους κόπρους τριών χιλιάδων ζώων. Για να το πετύχει αυτό ο ΗΡΑΚΛΗΣ παροχέτευσε τα νερά δύο ποταμών, του Αλφειού και του Πηνειού, ώστε να περάσουν μέσα από τους στάβλους, όπου είχαν συσσωρευτεί τεράστιοι όγκοι κόπρων.
8.Μετά από σχετική εντολή του Ευρυσθέα συνέλαβε τα άλογα του βασιλιά της Θράκης, Διομήδη, ο οποίος τα έτρεφε με ανθρώπινες σάρκες, αφού προηγουμένως έριξε τον κύριό τους για να τον φάνε.
9.Εκτελώντας επιθυμία της κόρης του Ευρυσθέα, πολεμώντας μόνος ενάντια στον στρατό των Αμαζόνων, άρπαξε τη ζώνη της βασίλισσας τους Ιππολύτης, και της την πρόσφερε.
10.Αφού σκότωσε τον τρομερό σκύλο Όρθρο, τον ανθρωποφάγο βοσκό Ευρυτίωνα και το βασιλιά των Βεζεαρίδων, Γηρνόνης, άρπαξε την αγέλη των γιγαντιαίων βοδιών του και τη δώρισε στον Ευρυσθένη.
11.Το ίδιο έκανε αρπάζοντας τρία χρυσά μήλα από τον κήπο των Εσπερίδων, όπου ποτέ δεν είχε πλησιάσει καν άνθρωπος, διότι αποτελούσε τη βασική πηγή τροφοδότησης του παλατιού του Δία στον Όλυμπο.
12.Κι επειδή ούτε ο Άδης μπορούσε να του αντισταθεί κατέβηκε από τον Ταίναρο στο φοβερό βασίλειο των νεκρών και αιχμάλωτο μετέφερε στον επάνω κόσμο το φύλακα Κέρβερο.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, το γεγονός ότι ο ΗΡΑΚΛΗΣ λατρευόταν από το σύνολο του τότε κόσμου. Ιδιαίτερα από τους Ρωμαίους. Εξάλλου, ο μύθος αναφέρει ότι κατά το ταξίδι επιστροφής από την εξόντωση του Γηρνόνη ο ΗΡΑΚΛΗΣ πέρασε από την Ιταλία και ληστεύθηκε από την πολυάριθμη συμμορία του Κάκου, καθώς κοιμόταν.
Ύστερα από καταδίωξη, όμως, και αφού εξόντωσε ένα ένα όλα τα μέλη της συμμορίας, στο σημείο που συνέλαβε τον Κάκο, έχτισε ναό που τον αφιέρωσε στον πατέρα του Δία (Juppiter inventor). Ο ναός αυτός σώζεται μέχρι σήμερα. Εκεί χτίσθηκε και η Ρώμη...
Τόση ήταν η δόξα του ΗΡΑΚΛΗ και τέτοια η φήμη που απέκτησε με τη διάδοση των άθλων του, ώστε άρχισαν να τον φθονούν ακόμα και οι θεοί. Ο ΗΡΑΚΛΗΣ λατρευόταν σαν θεός απ' άκρη σ' άκρη του τότε γνωστού κόσμου. Όχι σπάνια, οι τιμές που του αποδίδονταν ήταν αν όχι ανώτερες τουλάχιστον εφάμιλλες με αυτές που στρέφονταν προς τους θεούς. Έμελλε, λοιπόν, να αντιμετωπίσει τη μήνη των τελευταίων που του επιφύλαξαν έναν παράδοξο και ατιμητικό σε σχέση με τα κατορθώματά της ζωής του θάνατο. Η σύζυγός του η Δηιάνειρα, υποπτευόμενη το δεσμό του με την Ιόλη, του δώρισε ένα χιτώνα τον οποίο προηγουμένως είχε βυθίσει στο δηλητηριώδες αίμα του κένταυρου Νέσσου, νομίζοντας ότι με τον τρόπο αυτό θα εξασφάλιζε την ερωτική πίστη του συζύγου της. Μόλις τον φόρεσε ο ΗΡΑΚΛΗΣ υπέφερε από τρομερούς πόνους. Αδυνατώντας να τον απομακρύνει από επάνω του, κι ενώ ο χιτώνας με το δηλητήριο σάπιζε τις σάρκες του ήρωα ανέβηκε στην κορυφή της Οίτης, άναψε τεράστια φωτιά και έπεσε ο ίδιος μέσα κράζοντας το όνομα του πατέρα του Δία. Λένε ότι η τελευταία του κραυγή ακούστηκε μέχρι το σημερινό Γιβλαρτάρ... Αλλά ο πατέρας του τον συμπόνεσε κι αφού τον τύλιξε σε γαλάζιο (!!!) σύννεφο, τον απομάκρυνε από τη φωτιά, τον οδήγησε στον Όλυμπο και του χάρισε την αθανασία.
Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ
Αναμφισβήτητα, θριαμβευτής μεταξύ των ηρώων που απειλούνται με απομυθοποίηση είναι ο ΗΡΑΚΛΗΣ. Το όνομά του είναι σύνθετο κι αποτελείται από τα εξής δύο συνθετικά: «Ήρα» και «κλέος» (= δόξα, φήμη, υστεροφημία). Έμελλε, λοιπόν, ο ΗΡΑΚΛΗΣ να αποτελέσει το δίαυλο διά μέσω του οποίου θα παρέμενε αιώνια η λατρεία της Ήρας; Χρήζει, πραγματικά, επισταμένης μελέτης.
Ο συμβολισμός της καταγωγής του έχει τις απαρχές του πριν ακόμα γεννηθεί ο ήρωας. Σύμφωνα, λοιπόν, με το μύθο, ο Περσέας είχε τρία παιδιά: τον Αμφιτρύωνα, τον Ηλεκρύωνα και την Αλκμήνη. Η τελευταία ήταν τόσο όμορφη που δεν άργησε να προκαλέσει τον αχαλίνωτο πόθο του πατέρα Δία. Φυσικά, δεν ξέφυγε η αδυναμία αυτή από την πανέξυπνη και ραδιούργα αιώνια σύζυγο του τελευταίου, Ήρα.
Για να διαφύγει, λοιπόν, της διαρκούς και αέναης κατασκοπευτικής δραστηριότητας της συζύγου, ο Δίας, κατά την προσφιλή του μέθοδο και πάντα στα πλαίσια των θεϊκών του δυνατοτήτων, έλαβε τη μορφή του ενός αδελφού, Αμφιτρύωνα, και επιτέλους συνουσιάσθηκε με την πανέμορφη Αλκμήνη. Για κακή του τύχη, όμως, με την πάροδο τόσων αιώνων συμβίωσης, κι επειδή δεν φρόντισε να ανανεώσει τις μεθόδους του, εύκολα η μηχανορραφία του έγινε αντιληπτή από την Ήρα, η οποία, όπως ήταν φυσικό, αμέσως «βρήκε» τη λύση που κατά την άποψή της θα εξιλέωνε την διασαλευθείσα ηρεμία του και θα αποκαθιστούσε τον πληγωμένο της εγωισμό: ο γόνος της απατηλής αυτής συνουσίας έμελλε να είναι καταραμένος και να υπόκειται ατελείωτα βάσανα, παρά τη θεϊκή του καταγωγή και τις όποιες ικανότητες αυτή θα του παρείχε. Το πεισματικό αυτό μίσος για τον ΗΡΑΚΛΗ παραμένει το κεντρικό σημείο που προσδιορίζει όλες τις λεπτομέρειες της μυθοπλασίας και για αυτόν ακριβώς το λόγο μας δίνει το κλειδί για τη μετάφρασή μας. Θα πρέπει, πρώτα από όλα, να καθορίσουμε τη σημασία της ζηλοτυπίας της Ήρας καθώς και τη σημασία της φιλονικίας ανάμεσα στο Δία και τη γυναίκα του μόλις γεννήθηκε ο ΗΡΑΚΛΗΣ.
Είναι γνωστό ότι οι θεότητες των αρχαίων Ελλήνων αντιπροσωπεύουν ανθρώπινες αρετές, αλλά και ελαττώματα. Άρα, και η συμπεριφορά τους θα πρέπει να έχει σχέση με τις διαστάσεις της ανθρώπινης ψυχής. Ο Δίας, ο μυθικός πατέρας, συμβολίζει την πνευματική ύπαρξη. Ωστόσο, ο έρωτάς του για μία θνητή τον μεταλλάσσει σε πατέρα ενός ήρωα - νικητή. Αναπόφευκτα, γεννάται το ερωτηματικό της ενδεχόμενης ύπαρξης κάποιας σχέσης μεταξύ του μύθου αυτού και τη μεταγενέστερης Χριστιανικής παράδοσης κατά την οποία επίσης ο νικητής - Χριστός είναι γόνος της ένωσης του θεϊκού πνεύματος με τη θνητή μητέρα: παρθένα.
Μοναδική διαφαινόμενη διαφοροποίηση αποτελεί το γεγονός ότι κατά τη χριστιανική παράδοση η ένωση παρουσιάζεται κατά τρόπο που αποκλείει κάθε υπαινιγμό της σαρκικής γονικοποίησης. Αντίθετα, ο μύθος των αρχαίων Ελλήνων, διαπνεόμενος από έντονο ρεαλισμό, δεν καταβάλλει καμία απολύτως προσπάθεια προκειμένου να αποσυνδέσει τη σαρκική ένωση από την πνευματική.
Αλλά και η απιστία του Δία συμβολίζει ποιοτικές ιδιότητες της ανθρώπινης ψυχής. Ο Δίας αντιπροσωπεύει την υπέρτατη αρετή: το ανθρώπινο πνεύμα και τη γονιμοποιητική του δύναμη. Η Ήρα εικονίζει την ύψιστη αγάπη, η οποία με τη σειρά της περιλαμβάνει και αρνητικά στοιχεία: την επιτακτική απαίτηση της αποκλειστικότητας, τη ζηλοτυπία της πνευματικής γονιμοποίησης που θεωρείται ατιμία. Ο μύθος, όμως, αφηγείται και την τιμωρία που επιβάλλεται στην ήρα για την εριστική της ζηλοτυπία: ο Δίας την καταδικάζει να κρέμεται από χρυσή αλυσίδα (σύμβολο υψηλοφροσύνης) ανάμεσα στον Ουρανό και τη Γη. Της επιβάλλεται, λοιπόν, η σύνδεσή της, έστω και διά της βίας με την πνευματική αρετή. Παράλληλα, συμβολίζεται ότι η αγνή αγάπη παραμένει μεταξύ Ουρανού και Γης, ανάμεσα στο ύψος και το Γήινο, και αποκτά την ύψιστη μορφή της μονάχα όταν απαγκιστρωθεί από κάθε μορφή ζηλοτυπίας. Έτσι, σύμφωνα με το μύθο, η Ήρα με τη μυστική αυτή διαδικασία, ξαναγίνεται δεκτή στον Όλυμπο, σφαίρα του Πνεύματος.
Επί της δημιουργικής αυτής αντίθεσης και σύγκρουσης του δημιουργικού Πνεύματος (Δία) και της παθολογικής αγάπης (Ήρα), καθρεφτίζεται ο μύθος του ΗΡΑΚΛΗ και προσδιορίζεται η μοίρα του.
Ο ΗΡΑΚΛΗΣ, ως απόγονος του Δία, έχει κληρονομήσει την δυναμική του πνεύματος και για αυτό ο μύθος του παριστάνει με υπερφυσική ανθρώπινη δύναμη.
Δυστυχώς, όμως, δεν είναι και γνήσιος κατιών της Ήρας. Άρα δεν διακατέχεται από το αίσθημα της αγάπης, έστω της παθολογικής. Για αυτό, παρόλη τη δυναμική του ενέργεια σε καμία φάση της ζωής του δεν παρουσιάζεται να βιώνει ήρεμος και γαλήνιος. Αντίθετα, μία διαρκής σύγκρουση λαμβάνει χώρα στην ψυχή του ήρωα. Ταλανίζεται από το βασικό ερώτημα: μα είναι δυνατόν τόση πνευματική δύναμη (σωματική ρώμη) να μην οδηγεί στην ευτυχία, έστω προσωρινά; Τότε ποιος ο λόγος να παραμείνει πνευματικά και ηθικά άμεμπτος; Και πόσο χειρότερα θα ήταν τα δεινά αν υποκύψει σε σαρκικές ηδονές; Και βέβαια, δεν ταυτίζονται με σκέψεις κάθε ανθρώπου, ανεξάρτήτου χρονικής διάστασης;
ΟΙ ΑΘΛΟΙ
Βρέφος ακόμη ο ΗΡΑΚΛΗΣ, όταν στραγγαλίζει δύο φίδια που πλησίασαν απειλητικά την κούνια του. Έμφυτη η δύναμη που επιτρέπει στον αγαπημένο γιο του πνεύματος - Δία να αντισταθεί στη ματαιοδοξία και τη διαστρέβλωση του πνεύματος. Το μικρό γαλουχείται από την Αθηνά. Θηλάζει με τόση απληστία, ώστε το γάλα αναβλύζει και, κατά το μύθο, τότε γεννάται ο Γαλαξίας. Τα αστέρια είναι σύμβολα της ύψιστης ζωής. Ένας υψηλός πνευματικός κόσμος γεννάται από την έμφυτη και αθώα ορμή του ήρωα, ο οποίος από τα πρώτα κιόλας χρόνια τρέφεται με πνευματική μαχητικότητα (Αθηνά).
Στο ίδιο ουσιαστικό αποτέλεσμα καταλήγει και μία διαφορετική εκδοχή του μύθου. Σύμφωνα με αυτή, ο ΗΡΑΚΛΗΣ γαλουχείται από την Ήρα κατά λάθος. Το βρέφος καταφέρνει να καταπιεί μερικές μονάχα γουλιές πριν η θεά τον αναγνωρίσει και τον απωθήσει.
ΗΡΑΚΛΕΙΔΑΙ
Έτσι ονομάζονται οι γιοι και οι απόγονοι του ΗΡΑΚΛΗ. Σύμφωνα με το ιστορικό του μύθου, μετά το τραγικό τέλος του ΗΡΑΚΛΗ, επήλθε σοβαρότατη ρήξη μεταξύ του Ευρυσθέα και των γιων του ΗΡΑΚΛΗ, οι οποίοι για να σωθούν από τη μήνη του βασιλιά, αναγκάσθηκαν να διασκορπιστούν στο σύνολο της ελλαδικής επικράτειας. Ο αδυσώπητος αυτός αγώνας έληξε με τη θανάτωση του Ευρυσθέα από ένα γιο του ΗΡΑΚΛΗ, τον Ύλλο, που τον απέκτησε με τη Δηιάνειρα. Μόνο τότε, αφού συγκεντρώθηκαν οι Ηρακλείδαι προσπάθησαν να καταλάβουν την Πελοπόννησο, από όπου είχαν εκδιωχθεί. Εγχείρημα πολύ δύσκολο αφού θα έπρεπε να υπερνικήσουν όλους τους αυτόχθονες κατοίκους, απογόνους και υπηκόους του Ευρυσθέα. Χρειάσθηκαν τέσσερις αποτυχημένες προσπάθειες, ώστε την πέμπτη να καταφέρουν τον στόχο τους. Χρονικά, η νίκη αυτή προσδιορίζεται περίπου στο 1100 π.Χ., περίοδος που αντιστοιχεί στην κάθοδο των Δωριέων. Ηγέτες των νικητών Ηρακλειδέων ήταν ο Τήμενος, στον οποίο δόθηκε το Άργος, ο Κρεσφόντης, στον οποίο έλαχε η Μεσσηνία, και ο Προκλέας και ο Ευρυσθένης, γιος του Αριστόδημου, στους οποίους δόθηκε η Λακωνία. Έτσι, δημιουργήθηκε ο πυρήνας του μύθου των Ηρακλειδέων, οι οποίοι έγιναν οι γενάρχες των βασιλικών δωρικών οικογενειών. Χαρακτηριστικά, αναφέρουμε ότι θεωρούνται απόγονοι του ΗΡΑΚΛΗ:
1.Οι βασιλιάδες του Άργους
2.Οι βασιλιάδες της Σπάρτης
3.Οι βασιλιάδες της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
4.Οι βασιλιάδες της Λυδίας
5.Της Περγάμου
6.Της Κορίνθου
7.Της Σικυώνος
GRÜNDUNGSMITGLIEDER Antike Olympiade Das Mythentor - Die Herakles Mythologie Μυθολογία και Συμβολισμός του Ηρακλή (GR
Copyright © 2004-2013 Webdesign D. Paganopoulos